
Rozwój mowy dziecka jest długotrwałym i skomplikowanym procesem, który doprowadza do tego, że człowiek potrafi porozumiewać się, staje się pełnoprawnym uczestnikiem relacji komunikacyjnej. W trakcie takiego procesu dziecko nabywa umiejętności nadawania i odbierania słownych tekstów językowych. Uczy się uczestnictwa w komunikacji werbalnej, uczy się formułowania i przekazywania swoich myśli, a także rozumienia komunikatów zwrotnych. Powinniśmy pamiętać, że zanim dziecko zacznie posługiwać się językiem jako narzędziem komunikacji, nabywa umiejętności uczestnictwa w dialogu. Małe dziecko leżące w łóżeczku obserwuje świat dookoła siebie i chłonie każde słowo jakie jest do niego kierowane. Jeszcze nie mówi, ale wszystko rozumie. Obserwuje mimikę twarzy osób, które kierują do niego wypowiadane słowa. Kiedy mama lub tata pochylając się nad łóżeczkiem dziecka mówi: – Moje słoneczko już wstało. – Jak się czujesz mój kochany Adasiu? Zosiu, zaraz będziesz jadła pyszne śniadanie. Dziecko odpowiada – choć jeszcze nie potrafi mówić. Jego odpowiedź wyraża się w ruchach jego całego ciała, w jego mimice: uśmiechu bądź płaczu i w dźwiękach, które próbuje z siebie wydawać. W ten sposób staje się uczestnikiem sytuacji dialogowej i nabywa umiejętności dyskursywnych. Badacze zajmujący się procesem rozwoju mowy dziecka podkreślają jak ważne jest to, by dziecko słyszało w swoim otoczeniu bogate i poprawne wypowiedzi. Autorzy stosują określenie „kąpiel słowna”, aby podkreślić wyjątkową rolę rodziców i najbliższego otoczenia w rozwoju mowy dziecka.
Dziecko uczy się mowy słuchając i obserwując najbliższe otoczenie. Już w okresie prenatalnym mowa dociera do ucha dziecka przez powłoki brzuszne. Badacze zajmujący się rozwojem mowy dziecka wyodrębnili kilka etapów tego procesu. Pojawiają się one w ściśle określonym czasie i charakteryzują się pewnymi prawidłowościami. Należy jednak pamiętać, że każde dziecko to indywidualność, niepowtarzalna jednostka, której rozwój zależy od takich czynników, jak: otoczenie w jakim dziecko się wychowuje, kondycja zdrowotna, ogólny poziom rozwoju intelektualnego, płeć dziecka. Badacze podkreślają, że czynnikami które bez wątpienia wpływają na opóźnienie rozwoju mowy i myślenia są: brak mowy w otoczeniu dziecka oraz chłód emocjonalny w relacji rodzic – dziecko. Jeśli dziecko czuje miłość i ciepło ze strony rodziców, którzy w naturalny sposób obdarowują dziecko swoją mową, wówczas zaczyna pojawiać się chęć do mówienia, która jest efektem jego zadowolenia z obcowania z najbliższymi.
Badacze piszą o tzw. złotym okresie w rozwoju mowy dziecka, który trwa od urodzenia do trzeciego roku życia. Jest to czas, w którym mowa rozwija się sama, o ile oczywiście spełnione są warunki, o których wspomniałam powyżej. Jeśli jednak dziecko w tym okresie nie otrzyma od otoczenia odpowiedniej stymulacji w postaci więzi emocjonalnej, „kąpieli słownych”, wówczas zaczynają pojawiać się opóźnienia i nieprawidłowości w procesie rozwoju mowy.
Rozwój artykulacji przebiega również etapami, które zostały dokładnie opisane przez badaczy. Najwcześniej pojawiają się samogłoski, które dziecko potrafi artykułować już w okresie gaworzenia.
Trzyletnie dziecko powinno wymawiać już: wszystkie samogłoski, spółgłoski: m, m’, p, p’, b, b’, f, f’, w, w’, k, k’, g, g’, x, x’, l, l’, t, d, n, ł, j, ś, ź, ć, dź.
Zaczynają się pojawiać głoski syczące: s, z, c, dz, czasami: sz, ż, cz, dż.
W wymowie dziecka czteroletniego utrwala się wymowa głosek szeregu syczącego, pojawiają się głoski szumiące i głoska r.
Pod koniec piątego roku życia dziecko powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski trzech szeregów dentalizowanych.
Głoska r powinna być realizowana prawidłowo do 6-7 roku życia.
Znajomość etapów rozwoju mowy opisanych przez Kaczmarka jest konieczna, gdy chcemy stwierdzić opóźnienie rozwoju mowy. Każde dziecko rozwija się według swojego rytmu, na który wpływ mają różne czynniki. Jeśli jednak opóźnienia w pojawianiu się poszczególnych etapów rozwoju mowy przekraczają 6 miesięcy, należy niezwłocznie zgłosić się do logopedy.
Źródło:
L. Kaczmarek: Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin 1977,
T. Zalewski: Opóźnienia w rozwoju mowy, Warszawa 2002
Centrum Terapii LOGO-MEDIK w Kielcach oferuje holistyczne podejście do terapii dzieci, młodzieży i dorosłych. Specjalizujemy się w wielu rodzajach terapii i wsparciu emocjonalnym, dbając o indywidualne potrzeby pacjentów.